Farenks – Yutak kanserleri tedavisinde öncelikle tedavi planının yapılması için kanserin büyüklüğü, biyopsi sonucu, hastanın genel sağlık durumu değerlendirilir.
Yutak, geniz veya farenks (Latince pharynx), sindirim kanalının ağız ve burun boşluğunun arka kısmında yer alan bölümüdür. Yutakta gırtlak bulunur ve yutak alınan besinin yemek borusuna geçmesini sağlar.
Yutağın solunum sisteminde de etkili görevi vardır. Yutak (farenks) 50 cm uzunluğunda, tüp biçiminde, kas ve mukozadan oluşmuş bir organdır.
Yutağın üst sınırı kafatasının altında, alt sınırı ise 6’ıncı boyun omuru hizasındadır. Yutağın en üst bölümü hemen önündeki burun boşluğu ile bağlantılı iken, alt ucu yemek borusu (özofagus) ile devam eder. Yutak (farenks) üç bölüme ayrılır.
Farenks (Yutak) Kanseri Nedir?
Farenks kanseri, boğazın tonsiller ve ses kutusu arasındaki kısmın kanserli tümörüdür. Farenks kanseri çoğunlukla boğazı döşeyen mukoza membranında gelişir. Batı ülkelerinde, yaklaşık tüm farengeal kanser tipleri sigara ve alkol ile ilişkilidir. Bu kanser erkeklerde daha sıktır ve yaşın ilerlemesi ile birlikte görülme sıklığı artar.
Farenks (Yutak) Kanseri Türleri Ve Belirtileri
Nazofarenks (geniz) kanseri nedir? Burunun gerisinde bulunur ve farenksin bu bölümü solunum sistemine aittir. Nazofarenks kanserleri özellikle Çin başta olmak üzere Asya ülkelerinde daha sık görülen bir kanser türüdür. Nazofarenks kanserleri en sık 40-50 yaşları arasında ve erkeklerde daha sık görüldüğü gibi, ergenlik dönemlerinde de görülebilmektedir. Nazofarenks kanseri belirtileri arasında burun tıkanıklığı, burun kanaması, genizden konuşma, tek ya da çift taraflı işitme kaybı, kulakta uğultu, boyunda tek ya çift taraflı şişlik, yüzde uyuşukluk ve karıncalanma, koku alma bozuklukları, içilen sıvıların burundan gelmesi gibi belirtiler vardır.
Orofarenks kanseri nedir? Ağız boşluğunun arkasında kalan boğazın orta bölümüdür ve bu bölüm solunum ve sindirim sistemlerinin ortak alanıdır. Bu bölgede dilin üçte birlik arka kısmı, yumuşak damak, bademcikler yan ve arka duvarlar bulunur. Orofarenks kanserlerinin %90’ı skuamoz hücreli karsinomdur, ikinci sıklıkta lenfoid dokudan köken alan lenfomalar, üçüncü olarak da tükürük bezi tümörleri görülür. Orofarenks kanserleri genellikle yutma güçlüğüne, boğaz ve kulak ağrısına, öksürüğe, kan içeren öksürüklü balgama, bazen sadece bir kitle hissine veya boyunda lenf nodülü büyümesine neden olabilir.
Hipofarinks (alt yutak) kanseri nedir? Gırtlağın arka kısmında kalan ve yemek borusunun hemen üzerinde bulunan kısmıdır. Hipofarenks kanserleri nadir görülür fakat çoğunlukla ileri evrelerde teşhis edildikleri için tedavisi zordur. Tanısı endoskopi eşliğinde yapılan biyopsi incelemesi ile konulur. Hipofarinks kanseri ilk başlarda tam olmayan yutma duyusuna, ileri evrelerde boğuk ses, ses kısıklığı ve yutma güçlüğünde artış, yutarken ağrı, kulağa vuran ağrı, tükürükle ve balgamla kan gelmesi, ileri evrelerde iştah azalması ve kilo kaybı gibi şikayetlere neden olur.
Farenks (yutak) kanserlerinin geneli, mukoza adı verilen ve yutağın iç yüzeyini döşeyen pembe renkli kaplayıcı tabakanın yüzeyindeki yassı hücrelerden meydana gelen yassı hücreli karsinomlardır (skuamoz karsinom). Çoğunlukla iç yüzeyden başlayan yutak kanserleri büyüdükçe çevresindeki derin yapılara, sinirlere, damarlara ve lenf bezlerine kadar yayılım gösterir.
Farenks (Yutak) Kanserlerine Neden Olan Faktörler
Yutak kanserleri nedenlerinin başında sigara kullanımı ve diğer tütün ürünleri kullanımı gelir. Gırtlak kanseri bulunan kişilerin %85-90’ı sigara kullananlardır ve sigara içen kişilerde gırtlak kanseri gelişme riski içmeyenlere göre %5 veya .%35 kat daha fazladır.
Aşırı alkol kullanımı ve yanı sıra sigara kullanımı da var ise kanser oluşma riski daha yüksektir. Human papilloma virüsü (HPV) de yutak kanserlerine neden olabilir.
Ayrıca yutak kanserlerine Wilson hastalığı, kronik burun enfeksiyonları, tütsülenmiş gıda tüketimi, kötü beslenme, genetik yatkınlık, konserve gıda tüketimi gibi etkenler yutak kanserlerine sebep olabilen etkenlerdir.
Farenks (Yutak) Kanserinin Genel Belirtileri
Yutak kanserlerinde belirtiler kanserin yerleşim alanına ve yayılım derecesine, evresine göre değişiklik gösterebilir fakat genel olarak görülen belirtiler de vardır.
- Boğaz ağrısı ve boğazda yabancı cisim hissi
- Yutma zorluğu
- Boğazda veya boyunda şişlik
- Yutkunma zorluğu ve yutkunma sırasında ağrı
- Kilo kaybı
- Öksürük
- Kulak ağrısı ve/veya işitme kaybı
- Ses değişikliği
- Koku alma bozukluğu
- Çift görme ve sinir tutulumuna bağlı şaşılık
- İçilen sıvıların burundan geri gelmesi
- Boyunda kitle
- Yüzde uyuşukluk gibi belirtiler, farenks kanserinde en sık görülen belirtilerdir.
Bu belirtiler yutak kanserleri dışında başka boğaza ait, gırtlağa ait, nefes borusuna ait ve yemek borusuna ait hastalıklarda da görülebilen belirtilerdir. Bu belirtilerin birkaç haftadan uzun sürmesi geçmemesi durumunda kanser varlığı mutlaka araştırılmalıdır.
Farenks (Yutak) Kanseri Teşhisi
Yutak kanserleri tanısı için öncelikle KBB cerrahisi uzmanına veya baş boyun cerrahisi uzmanına başvurulması gerekmektedir. Doktorun yapacağı fizik muayenede yutağın ve boyunun muayenesi yapılır. Muayenede yutağın iç yüzü ağız içinden bir ayna yardımı ile ya da endoskopi (özofagoskopi, bronkoskopi ve laringoskopi gibi) tetkikler ile bakılır. Yutak kanserinin etkilediği lenf bezleri boyun muayenesi ile kontrol edilir.
Bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme yöntemleri kanserin gırtlak ve boyundaki yayılımını ve büyüklüğünü değerlendirmek için kullanılır. Baryumlu röntgen filmi yutağın en son bölümünü ve yemek borusunu değerlendirmede kullanılır. Ultrasonografi tetkiki boyunda bulunan lenf bezlerini incelemek için yardımcı bir yöntemdir. Biyopsi alınır ve patolojik olarak normal görünmeyen yüzeylerde kanserleşme varlığı araştırılır. Yutak kanserleri teşhisinde virüslere bağlı kan tahlilleri de istenir.
Farenks (Yutak) Kanseri Tedavisi
Yutak kanserleri tedavisinde öncelikle tedavi planının yapılması için kanserin yutakta yerleştiği bölge, kanserin büyüklüğü ve yayıldığı bölgeler, biyopsi sonucu, hastanın yaşı ve genel sağlık durumu değerlendirilir. Tedavide kemoterapi (ilaç tedavisi), radyoterapi (radyasyon tedavisi) ve cerrahi tedavi (ameliyat) gibi tedavi yöntemleri uygulanır.
Nazofarenks kanserlerinde konumundan dolayı beyine çok yakın olması, kan yolu ve lenflere yayılımı, komşuluk yoluyla beyin gibi organlara çabuk ulaşması nedeni ile cerrahi tedavi şansı çok fazla olmayabilir, bu nedenle nazofarenks kanserleri genellikle radyoterapi ve kemoterapi ile tedavi edilmeye çalışılır. Nazofarenks kanserlerinde uzun yıllar boyunca radyoterapi tedavisi kullanılmıştır.
